رشد صورت و كام از حدود هفتة پنجم تا ششم جنيني شروع مي شود و تا هفتة دوازدهم رشد كام كامل مي شود.

علت شناسي شكاف لب و كام :

1- ژنتيك : در 20 تا 30 درصد بيماران شكاف كام يا لب نقش دارد. وراثت شكاف كام چند ژني و چند عاملي است. در صورتي كه شخص داراي اين نقائص باشد، احتمال ايجاد شكاف براي بچه هاي بعدي بالاتر است.

2- فاكتورهاي محيطي : كمبودهاي تغذيه اي، تابش اشعه، داروهاي گوناگون، كمبود اكسيژن، ويروس ها، زيادي يا كمبود ويتامين ها در موقعيت هاي خاص مي تواند ايجاد شكاف نمايند.

3- سن والدين: تحقيقات نشان مي دهد افزايش سن والدین با ميزان بروز شكاف لب و كام  ارتباط مستقیم دارد.

طبقه بندي انواع شكاف لب و كام

1- شكاف لب به تنهايي، يك طرفه و دوطرفه، جزئي و كامل

2- شكاف لب و قوس دنداني، يك طرفه و دوطرفه، جزئي و كامل

3- شكاف كام تنها، شكاف زيرمخاطي، جزئي و كامل

4- شكاف كامل لب، قوس دنداني و كامي، يك طرفه و دوطرفه

5- اشكال تركيبي شكاف

تاثیر شکاف لب و کام بر گفتار

لازمۀ داشتن گفتار طبیعی، وجود یک ساختار منظم و عملکرد هماهنگ آن هاست.

در شکاف عموما غیر از کام و لب اندام های دیگر نیز درگیر میشوند که بر گفتار موثرند و وجود مشکل در هر یک از این اندام ها پیچیدگی مشکل گفتاری را بیشتر می کند.

بینی

در بیماران مبتلا به شکاف لب و کام انسداد بینی به دلایلی نظیر انحراف تیغۀ بینی و تورم بافت ها به صورت کامل یا یک طرفه معمول است.

وقتی حفرۀ بینی کوچک یا مسدود باشد، مقاومت هوای داخل بینی حین صحبت کردن افزایش می یابد؛ در نتیجه یکی از موارد زیر ایجاد می شود:

کم خیشومی Hyponasality         خیشومی زدایی Denasality

ترمیم بینی

ترمیم و تصحیح ناهنجاری های بینی تا زمانی که تمام شکاف ها و مشکلات آن ها ترمیم نشده باشد، به تعویق می افتد؛ زیرا ترمیم قوس دندانی و عقب رفتگی اسکلتی فک فوقانی تشکیل استخوان بینی را مشکل می سازد. از این رو

ترمیم بینی، آخرین جراحی ترمیمی دهانی – صورتی است.

لب ها

شکاف کامل دو طرفه در لب، نسبت به شکاف کامل یک طرفه تاثیرات واضح بیشتری بر گفتار دارد.

در صورتی که شکاف لب بعد از جراحی هنوز باقی مانده باشد، اختلالی در سیستم عصبی باشد یا به دلیل موقعیت غیرطبیعی فک فوقانی و تحتانی شکل نامناسبی داشته باشند، لب ها روی صداهای دولبی و لبی – دندانی اثر منفی می گذارند.

دندان ها

وجود فضا در قوس دندانی به دلیل شکاف، فقدان دندان یا چرخیدن محور دندان ها باعث آسیب به صداهای زبانی – لثوی خصوصا (س و ز ) می شود.

فک فوقانی

شکل و اندازه و موقعیت فک فوقانی می تواند بر تولید صداها موثر باشد.

بیمارانی با شکاف لب و کام یک طرفه، دچار روی هم افتادگی یک طرفه فک فوقانی می شوند .در حالی که شکاف دو طرفه این مشکل را تشدید می کند.

این شکل غیرطبیعی باعث خروج هوا شده و درنتیجه صداها نامفهوم ادا می شوند.

در حوزۀ تولید، اختلالات فکی بیشترین تاثیر را بر صداها می گذارد و باعث شکلک های غیرعادی چهره نیز می شوند.

زبان

در بیمارانی که فقط شکاف دارند، زبان معمولا از نظر اندازه، شکل، آناتومی و عملکرد طبیعی است. در بعضی سندرم های توام با شکاف، زبان غیرطبیعی است و در ایجاد اختلالات گفتاری دخیل می باشد.

انواع مشکلاتی که در بیماران مبتلا به شکاف مشاهده شده:

بزرگ زبانی Macroglossia

کوچک زبانی Microglossia

چسبندگی زبان Ankyloglossia/Tongue tie

سخت کام

ناهنجاری های سخت کام شامل موارد زیر است:

شکاف ترمیم نشده

وجود فیستول بعد از جراحی کام

روی هم افتادگی فک فوقانی

موارد فوق بر جایگاه زبان در تولید و جریان هوای خارج شده از دهان تاثیر می گذارد.

در صورتی که سخت کام بیش از حد پایین و صاف باشد، تماس مناسب بین زبان و کام برقرار نمی شود؛

در نتیجه صداهای زبانی – کامی مختل می شود.

حلق

عملکرد و توانایی غیرطبیعی حلق غالبا همراه با شکاف رخ می دهد.

حلق ممکن است از نظر اندازه نسبت به ساختمان های اطراف مخصوصا نرمکام خیلی بزرگ باشد.

هایپوتونی حلق و حلق گشاد از مشکلات شایعی می باشد که در بیماران مبتلا به شکاف به ویژه سندرم ها مشاهده می شود.

سایر مشکلات همراه با شکاف:

مشکلات تغذیه ای

مشکلات شنوایی

مشکلات دندانی

مشکلات روانی – اجتماعی

مشکلات ارتباطی

تیم درمانی

هستۀ اصلی و مرکزی تیم درمانی را جراح فک و صورت، گفتاردرمان و دندانپزشک تشکیل می دهند.

اقدامات درمانی در زمان تولد :

متخصص اطفال با هماهنگی متخصص ژنتیک و مددکار اجتماعی در مورد شکاف با والدین صحبت می کند.

جراح انواع شکاف و مراحل عمل را مورد بحث قرار می دهد.

اقدامات درمانی در زمان تولد تا 1 سالگی:

جراح شکاف لب را می بندد. متخصص اطفال سلامت عمومی کودک را بررسی می کند. شنوایی شناس آزمون های شنیداری را آغاز می کند. متخصص گوش-حلق-بینی، گوش میانی را بررسی می کند.گفتاردرمان امکان وجود بی کفایتی دریچه ی کامی- حلقی را بررسی می کنند.

اقدامات درمانی در زمان 1تا 2 سالگی:

جراح سخت کام را می بندد.آسیب شناس گفتار و زبان عملکرد دریچه کامی-حلقی را بررسی می کند.شنوایی شناس آزمون های شنیداری را انجام می دهد. متخصص گوش حلق بینی ،گوش میانی را بررسی می کند.

اقدامات درمانی در زمان 2 تا 6 سالگی:

جراح و گفتاردرمان در زمینۀ تاثیر جراحی بر عملکرد دریچه کامی –حلقی و رشد گفتار و زبان کار می کنند. دندانپزشک کار اصلاح وضعیت دندان ها را شروع می کند.

اقدامات درمانی در زمان 6 تا 12 سالگی:

متخصص اطفال بر سلامت عمومی نظارت دارد. عمل جراحی برای ترمیم ثانویه لب و کام پیگیری می شود.در حیطۀ رشد گفتار و زبان، گفتاردرمان، شنوایی سنج و دندانپزشک ارتباط نزدیکی با هم دارند.

اقدامات درمانی در زمان 12 تا 18 سالگی:

بر درمان ارتودنسی متمرکز است. متخصص گوش حلق بینی و شنوایی سنج همچنان گوش میانی و وضعیت شنوایی را بررسی می کنند. گفتاردرمانی ادامه دارد.

اقدامات درمانی در زمان 18 سالگی تا بزرگسالی:

سلامت عمومی فرد تحت بررسی قرار دارد. دندانپزشک عمومی مراقبت های دندانی را بر عهده می گیرد. متخصص ژنتیک در مورد احتمال داشتن کودک دارای نقص مشاوره می دهند. خدمات شنوایی و گفتاردرمانی همچنان به فرد ارائه می شود.