آسيب‌های عروقی مغز یا سکته مغزی (Cerebro Vascular Accident- CVA) از شايعترين بيماریهای ناتوان كننده دستگاه اعصاب هستند و پس از بيماریهای قلبی و سرطان‌ها مهمترين علت مرگ افراد بالاتر از 45 سال را تشكيل می‌دهند.
اگر گردش خون مغز به طور متوسط به كمتر از (cc15 8-32 ميلی ليتر) در دقيقه به ازای هر 100 گرم بافت مغز برسد يا مقدار اكسيژن به كمتر از cc1 برای هر 100 گرم بافت مغز در دقيقه كاهش يابد، تغييرات غيرقابل برگشتی در مغز بروز می‌كند. چنانچه جريان خون مغز به مدت 10 ثانيه قطع شود، تيرگی شعور و اغماء ايجاد می‌گرددو پس از 3-5 دقيقه ضايعات جبران‌ناپذيری در مغز پديد می‌آيد. ميزان گلوكز خون و كمبود آن، اثری در گردش خون مغز ندارد.
اگر درجه حرارت بدن بين 35 تا 40 درجه باشد تأثير مهمی روی گردش خون مغز نخواهد داشت ولی در دمای كمتر از 35 درجه، جريان خون مغز 7% كم می‌شود. اگر درجه حرارت به 41 تا 42 درجه برسد جريان خون مغز افزايش می‌يابد. (علت سردرد هنگام تب شديد)
هر 100 گرم بافت مغز يک انسان جوان سالم در هر دقيقه 45 تا 50 ميلی‌ليتر خون دريافت می‌كند، از اين رو يک مغز با وزن متوسط در هر دقيقه حدود 750 ميلي ليتر خون دريافت می‌كند و به عبارت ديگر حدود 20% برون‌ده قلبی به مغز می‌رود. هر 100 گرم مغز سالم 3/3 ميلی ليتر در دقيقه اكسيژن لازم دارد كه با افزايش سن، مصرف اكسيژن مغز به ازای واحد وزن 30% كمتر می‌شود. بنابراين در بچه‌ها ميزان جريان خون و مصرف اكسيژن به وسيله سلول‌ها بسيار بيش از بالغين است و همچنين هنگام خواب جريان خون مغز بيشتر می‌شود.
علت شناسی سكته‌های مغزی:
علل بروز سكته‌های مغزی در همه انواع شايع آن يعني آمبولی، ترومبوز و خونريزی تقريبا مشابه است ولی در نوع خونريزی درون مغزی، فشار خون‌های بالا و كنترل نشده مهمترين و شايعترين علت است. عوامل خطرزا و علل سكته‌های مغزی، زياد و متنوع هستند و بعضی از آنها عبارتند از: سن بالا, افزايش فشارخون، ديابت، افزايش چربی‌های خون, چاقی، الكل، سيگار، سكته قلبی، ضايعات دريچه‌های قلبی و داشتن دريچه مصنوعی قلب، بی‌نظمی (آريتمی) قلبي و مصرف قرص‌های ضد بارداری.
علائم بالينی:
سرگيجه، آفازی، اختلال تكلم و احساس بی‌حسی نيمه بدن.
آزمون‌ها و اقدامات تشخيص برای سكته مغزی عبارتند از:
– آزمايش كامل خون و ادرار.
– سی تی اسكن مغزی
– سونوگرافی داپلر رگ‌های گردن
– MRI
– آنژيوگرافی رگ‌های مغز
– اكوكارديوگرافی به ويژه در جوانان برای كشف پرولاپس دريچه‌های قلب.
– EEG در موارد مشكوک به صرع
– مراقبت 24 ساعته قلب به خصوص برای كشف آريتمی‌هايی كه گاهی سبب بروز آمبولی مغزی می‌شود.
تشخيص‌های افتراقی سكته مغزی عبارتند از:
– تومورهای مغزی
– آبسه مغزی
– پاركينسون
– آنسفاليت
– فراموشی كامل زودگذر
– ميگرن
– صرع
– سنكوپ
سنكوپ (Syncope)
سنكوپ يعنی از دست دادن ناگهانی و كوتاه هشياری به دليل قطع يا كاهش سريع و زودگذر جريان خون مغز كه در اصطلاح عاميانه به آن (Fointing) هم گفته می‌شود. معمولا عوامل استرس‌زای مساعد كننده مانند شنيدن خبر بد، ديدن خون يا حادثه ناگوار، تزريق وريدی يا عضلانی, سرفه‌های پياپی و يا ايستادن طولانی در بروز سنكوپ مؤثرند.
برخی علل مهم سنكوپ عبارتند از: نارسائی‌های گردش خون، حالات دردناک شديد، استرس و هيجان، آسيب نخاعی به ويژه بالاتر از T6، هيپوكسی و آنمی.
کاردرمانی در سکته مغزی
انتظارات از کاردرمانی سکته مغزی چیست؟
کاردرمانی بخش مهمی از روند بهبودی پس از سکته مغزی است. هدف از توانبخشی کمک به بیمار برای یادگیری مجدد مهارت‌هایی است که از پس از سکته مغزی به علت آسیب مغز از دست داده است. توانبخشی به بیمار کمک می کند که استقلال خود را مجددا بدست آورده و کیفیت زندگیش را بهبود بخشد. شدت سکته و عوارضی که ايجاد مي کند و توانایی اشخاص برای بهبود بسیار متفاشوت است. نتیجه تحقیقات نشان می‌دهد که بیمارانی که برنامه مشخص و منظمی برای توانبخشی دارند بهبودی بیشتر و بهتری نسبت به کسانی دارند که توانبخشی را جدی نمی‌گیرند.
کاردرمانی پس از سکته مغزی شامل چه بخش هایی است؟
روش‌های زیادی برای کاردرمانی پس از سکته وجود دارد. برنامه توانبخشی به قسمتی از بدن یا به نوع توانایی ای که تحت تاثیر قرار گرفته بستگی دارد.
فعالیت‌های فیزیکی می تواند شامل موارد زیر باشد:
تمرینات مهارتی (Motor-skill exercises)
این تمرینات می تواند باعث ارتقا قدرت و هماهنگی عضلات شود و هم می تواند شامل تمرینات تقویت عضلات بلع باشد.
تمرینات حرکتی (Mobility training)
بیمار ممکن است یاد بگیرد که از وسایل کمکی از قبیل عصا، واکر، ویلچر یا بریس های مچ پا برای جابه‌جایی استفاده کند. بریس مچ پا می تواند باعث ثبات مچ پا برای تحمل وزن بدن شود و به یادگیری مجدد راه رفتن کمک کند.
درمان با استفاده از محدودیت حرکتی (Constraint-induced therapy)
در این روش، هنگامیکه اندام آسیب دیده تمرین داده می شود تا عملکرد آن بهبود پیدا کند از فعالیت اندام سالم جلوگیری می شود.
درمان دامنه حرکتی (Range-of-motion therapy)
درمان همراه با تمرینات موثر می تواند اسپاستی سیتی را کم کند و باعث بازیابی دامنه حرکتی شود.