گفتاردرمانی کودکان:
بچه ها قبل از اینکه اولین کلمات رو بیان کنند مهارت هایی را کسب می کنند که به آنها مهارتهای پیش نیاز گفتار( prelinguistic) می گویند.
در ادامه به بررسی این مهارت ها می پردازیم.
بازی نمادین ، توانایی تقلید حرکتی و آوایی ، صداسازی و بازی با صداها، اشاره کردن ، توانایی بیان خواسته ها از طریق ژست و پانتومیم، توجه مشترک ، نوبت‌گیری و تماس چشمی و نگاه کردن از جمله این مهارت ها می باشد . پس قبل از اینکه کودکان بتوانند توانایی صحبت کردن و بیان کلمات را به دست بیاورد باید از نظر کسب این مهارت ها بررسی و ارزیابی شوند. اولین مهارت پیش زبانی که در این مقاله به بررسی آن می پردازیم توانایی استفاده از ژست ها می باشد.
یکی از مهمترین مهارتهای پیش زبانی ژستچر و اشاره میباشد.
کودکان با کمک ژستچرها و اشاره ،خواسته و نیازهاشون رو بیان می کنند.
رابطه قوی بین ژستچرها و تحول ارتباط گفتاری وجود دارد.
ژستچرها پیش بینی کننده تحوّل یک مایلستون( مرحله‌ی رشدی) خاص زبانی هستند . برای مثال کودکانی که در مراحل اولیه تحول ارتباط از ژستچر زیاد استفاده می کنند در آینده خزانه واژگانی غنی‌تری دارند.کودکی که شیئی را نشان می دهد و یا به آن اشاره می‌کند به احتمال قوی در سه ماه آینده کلمه مربوط به آن ژست را بیان خواهد کرد.به کار گرفتن همزمان ژستچر با کلمه، نشانگر شروع ترکیب کلمات است.
کودکانی که همزمان از ژست با کلمه ولی به معنای چیز دیگری استفاده می کند به احتمال قوی چند سال بعد از جملاتی با ترکیبات پیچیده استفاده می کنند .کوکانی که از ژستچر استفاده می‌کند در آینده توانایی قصه گفتن را پیدا خواهند کرد.والدین کودکانی که تاخیر زبانی دارند وقتی از ژستچر همراه با کلام در مداخله استفاده می‌کنند، پیشرفت بیشتری می کنند.
اصلا از حدود ده ماهگی کودک با کمک ژستچر و اشاره برای رسیدن به خواسته هایش تلاش می‌کند. در سن ده ماهگی کودک برای اینکه توجه ما را به یک شی یا اتفاق جلب کند آن را به ما می‌دهد به آن اشاره می کند، یا چیزی که در دست دارد را بالا می آورد و نشان می‌دهد . تا ۱۳ ماهگی برای اینکه از ما بخواهد چیزی را به او بدهیم دستش را به سمت ما دراز می کند و انگشت هایش را باز و بسته می کند یا شی را در دست بزرگسال می‌گذارد.مثلاً لیوان را به ما می‌دهد تا به او بدهیم یا دست بزرگسال را می‌گیرد و به سمت شی مورد نظر می برد .
حدود ۱۲ ماهگی برای رسیدن به خواسته‌اش کاری انجام می‌دهد که نشان دهنده عملکرد آن است ، مثلاً با لیوان اسباب بازی وانمود می کند آب می‌خورد تا به او آب بدهیم.
قبل از رسیدن به توانایی بیان ۲۵ کلمه، کودک برای رساندن منظور از اجرای جنبه ای از فعالیت مورد نظر استفاده می‌کند.
مثلاً: فوت کردن برای نشان دادن حباب ها یا بال زدن با دست ها برای بیان پرنده.
برخی از این ژست ها در فرهنگ هر کشور تعریف شده اند مثلا: تکان دادن دست برای خداحافظی .
حدود ۱۸ ماهگی ژستها برای کامل کردن گفتار کودک بکار می‌روند. کودک همزمان با بیان سگ به آن اشاره می‌کند یا برای اضافه کردن اطلاعات به آن استفاده می شود . مثلا : کودک به سگ اشاره می‌کند و می‌گوید : ( بزرگ).
شیوه های تسهیل ژستچرها :
♦️در طول روز در تعامل با کودک به اشیا اشاره کنید و یا آنها را در دست‌تان نگه دارید.
♦️از ژستچرهایی استفاده کنید که معنای کلمه را نشان می‌دهد (جستچرهای نمادین).
♦️ژستچر+ شئ ، ژستچر + عمل شئ : شکل توپ و پرتابش را با ژستچر نشان دهید. این نوع ژستچرها به بیان کلمات کمک زیادی می‌کنند.
♦️ استفاده همزمان از ژستچر و کلمه مربوطه کمک می‌کند که معنای کلمه به همراه ژست بهتر درک شود.
♦️وقتی کودک ژستچر استفاده می‌کند تشویقش کنید و کلمه مربوطه را بیان کنید.
♦️ در کنار کارهای روزانه از ژستچر استفاده کنید. آموزش نیازمند وقت و مکان خاصی نیست.
انواع ژست ها :
♦️ژست های اشاره ای یا مستقیم :
شامل اشاره کردن یا درخواست کردن برای رسیدن به چیزی یا عملی است.( ۱۰ تا ۱۲ ماهگی بروز می کند .)
♦️ژستچرهای نمادین :
حدود ۱۲ تا ۱۳ ماهگی در حین استفاده از اشیا به کار می‌رود.(با یک تلفن اسباب بازی تلفن می‌کند.)
♦️ژست های نمایشی :
از اشیا استفاده نمی شود. از این ژستچرها برای ارجاع به چیزی استفاده می شود.
مثلاً دست ها را به نشانه پرنده باز می کند.
تالیف:هانیه گلمحمدی کارشناس ارشد گفتاردرمانی
گفتاردرمانی مرکز توانبخشی تریتا با سالها تجربه موفق در زمینه توانبخشی کودکان در خدمت مراجعین محترم می باشد.
جهت رزرو نوبت لطفا با شماره ۰۲۱۷۷۰۹۱۷۰۷ تماس حاصل فرمایید.