یبسمه تعالی
لکنت زبان چیست؟
لکنت (stuttering) یک اختلال گفتاری است و زمانی پدید می‌آید که در جریان طبیعی گفتار وقفه‌ای ناگهانی و غیر طبیعی ایجاد شود.
در لکنت زبان، فرد دچار مشکلاتی چون تکرار بخشی از کلمه یا کشیدن حروف ، بیان پر فشار بخشهای مختلف کلمه، توقف کامل در ابتدا یا حین تولید کلمه یا گاها حذف کلمه میشود.
لکنت در هر سنی می‌تواند رخ دهد، اما در حدود سنی ۲ تا ۴ سال شایع‌تر است .
اگر لکنت زبان در سنین پایین و قبل از دبستان درمان نشود ممکن است تا بزرگسالی ادامه پیدا کند.
شیوع این اختلال گفتاری یک درصد بوده و پسران بیشتر از دختران دچار لکنت میشوند.
در واقع نسبت پسران به دختران تقریبآ ۴ به ۱ می باشد.
در حدود ۶-۷ سالگی که با شروع مدرسه مصادف است، به دلیل شرایط هیجانی و افزایش استرس ها، احتمال بروز لکنت بیشتر میشود.
ویژگیهای لکنت شامل رفتارهای مرکزی یا اصلی و رفتارهای ثانویه است.
رفتارهای مرکزی شامل:
قفل ( اسپاسم تارهای صوتی در حالت بسته ) :
در این وضعیت ، تارهای صوتی هنگامی که روی هم قرار گرفته اند دچار اسپاسم می شوند و در نتیجه شخص نمی تواند از تارهای صوتی خود صدایی تولید کند.
کشش ( اسپاسم تارهای صوتی در حالت تولید صوت ):
در این وضعیت ، تارهای صوتی که به منظور تولید صوت به هم نزدیک شده اند ، دچار اسپاسم می شوند و در نتیجه شخص صدای مورد نظر را می کشد : آ….
تکرار (اسپاسم متناوب تارهای صوتی در حالات قفل و تولید صوت ):
در این وضعیت ، اسپاسم تارهای صوتی به طور متناوب از حالت تولید صوت به حالت قفل رفت و برگشت می نمایند : آ ، قفل – آ ، قفل –….
بازدم ( اسپاسم تارهای صوتی در حالت استراحت ) :
در این وضعیت ، تارهای صوتی در حالتی که کاملا از هم باز هستند دچار اسپاسم می شوند . در نتیجه تارهای صوتی نمی توانند به منظور تولید صوت به هم نزدیک شوند و هوای ریه بی هدف از بین آنها خارج میشود .
رفتارهای ثانویه شامل دو دسته رفتارهای اجتنابی و گریزی هستند :
این رفتارها در پاسخ به رفتارهای مرکزی لکنت زبان ایجاد می شوند.
رفتارهای اجتنابی :
زمانی ایجاد می شوند که لکنت مدت طولانی در فرد باقی مانده و درمان نشده و کودک یا بزرگسال برای جلوگیری از بروز لکنت زبان به آنها متوسل می شوند.
مثلا چشمک زدن، گفتن آه، جانشین کردن کلمات به جای یکدیگر، حرکات سر و دست و پا و صورت و شانه.
رفتارهای گریزی :
رفتارهایی هستند که در حین بروز لکنت زبان از طرف فرد دارای لکنت انجام میشوند تا بتوانند لکنت را خاتمه دهند و کلمه را تمام کنند.
مانند : تکانهای سر و بیان صداهای اضافی.
تذکر: هرچه شدت لکنت بیشتر باشد و زمان بیشتری ازشروع اولین علایم آن بگذرد، میزان و شدت علایم اصلی و ثانویه در کودکان بیشتر میشود.
ناروانی طبیعی (NNFnormal non-fluency) چیست؟
درسنین 5-2 سالگی ، برخی از کودکان دچار ناروانی‌هایی در گفتار میشوند.
اگر این ناروانی ها کمتر از 10% و شامل علائم زیر باشند ناروانی طبیعی نامیده میشود:
1_ تکرار کل کلمه (معمولا 1 الی 2 بار) (من من اومدم)
2_ تکرار بخشی یا یک صدا از یک کلمه (دادارم میام)
3_ به میان اندازی کلماتی مثل: اوم….اه…بعد…و
4_ عدم وجود تلاش و تقلا در حین صحبت کردن
5_ عدم وجود نگرانی یا آگاهی نسبت به گفتار در کودک
6_ کودک به راحتی و بدون قفل صحبت میکند
7_ گاهی مکث یا صداهایی در میان صحبتها دارد
8_ به مرور زمان این علائم شدت نمی یابند
9_ معمولا خودبخودی از بین می‌رود و نیاز به درمان ندارد
دو اختلال (لکنت و ناروانی طبیعی) بسیار به هم نزدیک و شبیه هستند
و تشخیص افتراقی بین آن ها برعهده گفتاردرمانگر است.
بعضی از والدین تصور می‌کنند ناروانی گفتار فرزندشان یک ناروانی طبیعی است و بزودی از بینن خواهد رفت.
اما در موارد بسیاری این ناروانی طبیعی نیست و لکنت زبان است.
لکنت بدون مراجعه به گفتاردرمانی برطرف نخواهد شد ، بلکه شدت آن بیشتر،علائم شدیدتر و پیچیده تر خواهند شد.
اقدام به موقع برای درمان لکنت زبان ، حتمال درمان کامل و قطعی این اختلال قبل از سن دبستان را افزایش می‌دهد.
علت لکنت زبان چیست؟
در هنگام مراجعه به کلینیک‌های گفتاردرمانی، اغلب والدین دلایلی چون اضطراب، ترس، دعوای والدین،تولد فرزند بعدی، جابجایی منزل، مرگ حیوان خانوادگی و یا وقوع هر حادثه دیگری را عامل ایجاد لکنت در فرزندشان عنوان می‌کنند.
اما بهتر است بدانید که هیچ یک از این دلایل علت ایجاد لکنت نیستند.
بلکه با فراهم کردن زمینه مناسب، باعث بروز لکنت شده اند.
علت اصلی لکنت زبان ، ژنتیکی است.یعنی یک یا چند ژن خاص باعث لکنت میشوند که در کودک وجود داشته و هنگامیکه با یک اتفاق عاطفی یا هیجانی همراه شده، بروز کرده است.
درمان لکنت زبان برعهده چه کسی است؟
درمان لکنت به صورت کاملا تخصصی بر عهده گفتاردرمانگر است و هیچ یک از افراد متخصص دیگر از جمله روانشناس،پزشک اطفال، نورولوژیست یا کاردرمانگر تخصص لازم برای درمان این اختلال را ندارند.
لازم به ذکر است که درمان لکنت هیچ دارویی ندارد و اگر دارویی از سوی پزشک تجویز میشود برای افزایش توجه و تمرکز یا کاهش اضطراب و استرس و بطور کلی درمان اختلالات همراه لکنت در کودک شماست.
که گاها اثر موقتی نیز بر شدت و علائم لکنت خواهند داشت اما این اثرات پایدار و همیشگی نخواند بود و با قطع مصرف دارو لکنت بازخواهد گشت!
20 نکته در برخورد با لکنت و کودکان دارای لکنت :
1- با حوصله به گفته هایش گوش دهید و هنگام صحبت، سرعت خود را پایین بیاورید.
2- محیطی آرام و دور از استرس برایش فراهم و سعی کنید نگرانی و اضطرابتان را به او منتقل نکنید.
3- هیچگاه با اضطراب و نگرانی به او نگاه نکنید و هرگز ترس خود را از این که ممکن است کودک از گیرها و تکرارها خلاص نشود، ابراز نکنید.
4- کودک را با سوالات مکرر و گوناگون خود تحت فشار قرار ندهید.
5- سعی کنید با مهم نشان دادن تواناییهای کودک و کم اهمیت نشان دادن لکنت او، عزت نفس او را تقویت کنید.
6- کودک را مجبور به سخنرانی و یا شعر خواندن در جمع نکنید، بلکه او را تشویق کنید تا از صحبت کردن در جمع نهراسد و به تدریج احساس آرامش و راحتی کند.
7- شرایطی که موجب ناراحتی، ضعف و ناتوانی کودک میشود، برایش ایجاد نکنید.
8- سرعت و شتاب را از جریان زندگی کودک حذف کنید.
9- هنگام صحبت کردن با کودک از جمله ساده و کوتاه استفاده کنید و مدام سوال نپرسید.
10- وقتی با کودک صحبت میکنید، موضوع صحبت را پشت سر هم تغییر ندهید، زیرا ذهن کودک را خسته میکند.
11- لکنت زبان اختلالی است که اغلب قطع و وصل میشود و ماهیت نوسانی دارد.
(اگر بتوانید شرایطی که لکنت در آن شروع میشود را پیدا کنید، میتوانند برای قطع آن به کودک کمک کنید.)
12- زمانی که کودکتان میخواهد صحبت کند، شهامت و جرأت او را از بین نبرید.
13- کودکتان را تشویق کنید تا در مورد ترسها ، هیجانات و اضطرابهایش صحبت کند.
14- هنگامی که برای کودک داستانی میخوانید، با صدایی بلند و شمرده بخوانید. در صورت تمایل کودک، اجازه دهید که او هم داستان را تعریف کند.
15- در مواردی با تقویت اعتماد به نفس کودک، میزان لکنت او کاهش میباید، بنابراین سعی کنید با مهم نشان دادن تواناییهای کودکتان و کم اهمیت نشان دادن لکنت او، عزت نفس او را تقویت کنید (نقاط قوتش را تشویق کنید و کمک کنید تا به هدفهایش هر چند کوچک و ناچیز باشد برسد).
16- هیچ گاه با وی با خشم و عصبانیت صحبت نکنید.
17- حداقل روزی 10 – 5 دقیقه با کودک آرام صبحت کنید و بازی کنید.
18- علاقه و محبت خود را با روشهای گوناگون به کودک نشان دهید خصوصا که حضور فرزند جدید خلاهای عاطفی در وی ایجاد میکند.
19- سعی کنید برای کودکتان وقتی انحصاری جهت صحبت کردن، تفریح و .. بپردازید . در این زمینه پدر باید نقشی فعال داشته باشد.
20- ضمن اینکه حتما با یک متخصص گفتاردرمانی صحبت داشته باشید.
گردآوری: تیم پژوهشی گفتاردرمانی کلینیک تریتا
مرکز کاردرمانی و گفتاردرمانی تریتا،شروع ایده های جدید